Το Βελβεντό
Το Βελβεντό βρίσκεται 33 χιλ. Β.Α. της Κοζάνης και είναι κτισμένο στους πρόποδες των Πιερίων σε υψόμετρο 450 μ.
Ο ομώνυμος δήμος περιλαμβάνει και τους ορεινούς οικισμούς Καταφυγίου, Παλιογρατσάνου, Αγίας Κυριακής και Πολυφύτου και κατοικείται από 3.700 κατοίκους.
Τα ίχνη αρχαίων οικισμών των προϊστορικών, κλασικών, ελληνιστικών, ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων είναι συνεχή και χάνονται στο βάθος του χρόνου.
Από τον 16ο αιώνα το Βελβεντό αναπτύσσεται σε μια ακμάζουσα κωμόπολη. Σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων γεννήθηκαν στο Βελβεντό, όπως ο Σταμάτης Κλεάνθης, ο Χαρίσιος Παπαμάρκου, ενώ το Καταφύγι είναι η γενέτειρα του θρυλικού Γεωργίου (Αλέξη) Ζορμπά.
Είναι τόπος πλούσιος σε πολιτισμό, με αξιόλογα κτήρια που συνδέονται με τη νεότερη ιστορία του τόπου. Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν περίπου 80 εξωκλήσια και μεταξύ αυτών ορισμένα αποτελούν λαμπρά βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία.
Οι ευνοϊκές συνθήκες της περιοχής και τα άφθονα νερά δίνουν πλούσια αγροτική παραγωγή με κύρια παραγόμενα προϊόντα το ροδάκινο και το μήλο. Η λειτουργία πρότυπων συνεταιριστικών οργανώσεων δημιουργεί προϊόντα υψηλής ποιότητας και βοηθά στην άμεση διάθεσή τους στην ελληνική και στην ευρωπαϊκή αγορά.
Η πλούσια φύση των Πιερίων και της λίμνης Πολυφύτου δημιουργούν φυσικούς χώρους ιδιαίτερης ομορφιάς, όπως το φαράγγι της Λάφιστας και οι καταρράχτες, που προσελκύουν πολλούς επισκέπτες.
Η Αθηνά Τζινίκου-Κακούλη στο βιβλίο της «Λαογραφικοί Αντίλαλοι του Βελβεντού» (έκδοση Μορφωτικού Ομίλου Βελβεντού) γράφει χαρακτηριστικά για τον τόπο της:
«…Σαν πάρει κανείς τον εθνικό δρόμο από Κοζάνη γι’ Αθήνα και πορευθεί κάμποσο – ίσα που θα περάσει τη μεγάλη γέφυρα του Αλιάκμονα – θα δει την ένδειξη: “Βελβεντό 11 χλμ”. Μια ακατανίκητη γοητεία θα νιώσει να τον κυριεύει τότε, να επισκεφτεί το πανέμορφο χωριό, που με τις μαγευτικές του εξοχές μοιάζει μ’ επίγειο παράδεισο. Τα άφθονα κρυστάλλινα νερά, που αφρισμένα κελαρύζουν στα κανάλια, η πολυμορφία της καρπερής γης, η οργιαστική βλάστηση και τα μοναδικά σε γεύση φρούτα είναι ευλογία Θεού. Η παρθένα ομορφιά της λαμπροστόλιστης φύσης ολοκληρώνεται με την υδάτινη μαγεία της τεχνητής λίμνης του φράγματος του Πολυφύτου, που απλώνεται στα πόδια του Βελβεντού και τις φεγγαρόλουστες βραδιές φαντάζει σα διαμαντόσκονη σε μαύρο ακριβό βελούδο, ενώ τις μέρες κάνει παραμυθένιο το τοπίο αντανακλώντας τις χρυσές ηλιαχτίδες.
Κι ένα γύρο τα βουνά… Πολλά βουνά συντροφεύουν από παντού το χωριό σαν πελώρια θεόκτιστα τείχη και το προστατεύουν. Πάνω του, με κορφές καταπράσινες, δασωμένες, πολύπτυχες, παιχνιδιάρικες, ορθώνονται τα Πιέρια, το τερπνό ενδιαίτημα των Πιερίδων Μουσών. Απέναντί του, πέρα απ’ τη λίμνη, με στήθια γυμνά, σταχτιά πετρωμένα, το παραστέκει το Βέρμιο. Και κει κάτω μακριά τα Καμβούνια, αχνογάλαζα και μεγαλόπρεπα, πυργώνουν στον ορίζοντα τον επιβλητικό τους όγκο σαν τρίτος φυσικός του προστάτης.
Ψηλά ο ουρανός, γαλάζιος, γελαστός κι ηλιόχαρος, δωρίζει στον ευλογημένο τόπο ολάνθιστες γλυκιές Ανοίξεις και πολύκαρπα Καλοκαίρια ή πάλι, ήρεμα μελαγχολικός και θλιμμένος, ευχάριστα μαλακά Φθινόπωρα. Κι όταν αγγίζει με τ’ ακροδάχτυλα τη γη, τη ντύνει πεντάμορφη λευκοφορούσα νύφη στους ολοχιόνιστους μαγευτικούς χειμώνες.
Μα Βελβεντό δε σημαίνει μόνο πανέμορφη φύση, που θωρώντας την εύχεσαι να έχεις χίλια μάτια να τη χαίρεσαι και μύρια στόματα ν’ ανυμνείς “τον Ποιήσαντα θαυμάσια μόνα”. Βελβεντό σημαίνει και προοδευτικοί, φιλόξενοι και πρόσχαροι άνθρωποι του καθημερινού μόχθου. Θερμοί πατριώτες, ήρωες, λόγιοι, επιστήμονες κι εκπαιδευτικοί. Βελβεντό σημαίνει πλούσια τοπική παράδοση κι αγνός λαϊκός πολιτισμός!…»